dialectal vocabulary, Czech part of Cieszyn Silesia, Polish national minority, dialect dictionary

Artykuł dotyczy bezpośrednio sytuacji językowej w czeskiej części Śląska Cieszyńskiego, gdzie w komunikacji występuje kilka kodów językowych: tradycyjna gwara zachodniocieszyńska, język czeski ogólny w postaci potocznej i kulturalnej, ewentualnie - wśród członków mniejszości polskiej - również szkolny język polski. Opisując tę sytuację, w której wspomniane kody mogą się nakładać i mieszać, autorka stara się przedstawić uniwersalne procesy kształtowania odmian ponadgwarowych, występujących również na innych terenach wieloetnicznych i wielojęzycznych. Chodzi o tzw. mówienie po naszymu, które na każdym poziomie systemu językowego (w głosowni, morfologii, składni, leksyce/frazeologii) może być modelowane przez inny kod językowy (przez gwarę, język większościowy, język mniejszościowy). Autorka skupia uwagę na płaszczyźnie leksykalnej i zastanawia się nad tym, czym właściwie jest słownictwo gwarowe, co z niego trafia zwykle do słowników gwarowych, jak właściwie mówi użytkownik gwary, kiedy nie posługuje się "czystą" gwarą itp. Autorka przedstawia swoje tezy na tle materiału językowego zawartego w dwóch częściowo podobnych, częściowo odmiennych słownikach dialektologicznych.

This paper discusses specifically the language situation in the Czech part of Cieszyn Silesia, where a few language codes are used in communication: the traditional West Cieszyn dialect, Czech - both colloquial and standard, and - among members of the Polish national minority "scholastic" literary Polish. While describing the situation where such codes can overlap and mix, the author makes an attempt at a presentation of the universal processes shaping trans-dialectal variants which occur also in other multi-ethnic and multi-lingual regions. This concerns speaking "po našymu" ("our own language"), which can be affected by other language codes (a dialect, majority language, minority language) at any level of the linguistic system (phonetics and phonology, morphology, syntax and lexicology/phraseology). The author focuses on the lexical layer and discusses the question of what a dialect vocabulary actually is, which of its parts are usually included in dialect dictionaries (lexicons), how dialect users actually speak when they do not use the "pure" dialect, etc. The author presents her theses on the basis of a language material contained in two - partly similar and partly different - dialect dictionaries.