literature, dialect, mode of expression, the Cieszyn Silesia, Polish language, Czech language

Artykuł Literackie i paraliterackie teksty gwarowe z czesko-polskiego pogranicza zajmuje się tekstami literackimi pisanymi w gwarze. Chodzi o gwarę cieszyńską należącą do dialektów śląskich i występującą po obu stronach granicznej rzeki Olzy (w Czechach i w Polsce). Analizowany materiał językowy został zaczerpnięty z krótkich tekstów literackich, które zostały opublikowane w prasie lokalnej i/lub w wersji książkowej. Autorkami tych tekstów są dwie autochtonki, które twórczością literacką zajmują się w sposób amatorski. Jedna pochodzi z czeskiej części Śląska Cieszyńskiego (z Zaolzia), druga – z polskiej. W artykule zwraca się uwagę na modyfikacje gwary na poziomie leksykalnym (wyrazy i związki wyrazowe), ale też morfologicznym i fonetyczno-fonologicznym, ewentualnie również na „ortografię” tekstu gwarowego. Z analizy wynika, że aczkolwiek obie autorki używają gwary cieszyńskiej, to jednak każda z nich stosuje ją w nieco odmienny sposób. W ich tekstach przejawia się bowiem wpływ języków standardowych – czeskiego lub polskiego. Niemniej gwara jest nadal atrakcyjnym kodem językowym, bogatym w środki ekspresyjne, a odbiorcom sprawia przyjemność sama możliwość obcowania z językiem, który znają z domu i z którym mogą się utożsamić.

The present article is devoted to authorial texts stylized in a dialect. It concerns the Silesian dialect in the Těšín region, on both sides of the state border (i.e. in the Czech Republic and Poland). The research material comes from shorter literary texts (prose) published in the regional press or in book forms. The authors (of these texts) are two women who are amateurs in literary production. One comes from the Czech part of Těšín, the other from its Polish part. The focus of the article is on the modifications of the dialect at the level of lexemes and phrases (phraseologisms), but also on morphological and phonetic phenomena, and consequently on the "orthography" of the dialect texts. The analysis shows that although both authors write in the same dialect, each of them does it a little differently. The influence of the standard language – Polish or Czech – is evident in their texts. On the other hand, it should be emphasised that writing in a dialect still has its sense: dialect is an attractive linguistic code, rich in expressive devices, and readers find pleasure in being able to identify with this specific regional language, which they themselves use to a large extent.