literature; polish literature; Cyprian Norwid; God; Bible; human; freedom

W artykule przedstawiono dwojakie rozumienie relacji między wolnością a literaturą. Pierwsze z nich to ujmowanie literatury w zależności od okoliczności zewnętrznych, które wpływają na kształt gatunkowy i treści przekazywane w utworach. Przykładem może być literatura zaangażowana, tworzona w czasie zagrożenia bytu narodowego, a także pozostająca na usługach określonej ideologii i rezygnująca ze swoich autonomicznych właściwości. Drugie rozumienie wolności i literatury dotyczy samego kształt wypowiedzi literackich, który zależy od świadomości twórcy, jego znajomości poetyki normatywnej, wreszcie postawy estetycznej i moralnej pisarza. Przykładem są utwory realizujące poetykę roli, maski, mowy Ezopa itp. Autorka jest przekonana, że brak przymusu pisarskiego występuje wtedy, gdy twórca dąży do prawdy i traktuje słowo jako Słowo, dar Boży, który ma godność stworzenia. Przykładem takiej chrześcijańskiej koncepcji wolności słowa jest dzieło Cypriana Norwida Rzecz o wolności słowa.

The article presents a dual understanding of the relationship between freedom and literature. The first is the recognition of literature depending on external circumstances that affect the genre shape and the content conveyed in the works. An example may be engaged literature, created at a time when national existence is threatened, as well as remaining at the service of a specific ideology and giving up its autonomous properties. The second understanding of freedom and literature is the very shape of literary statements, which depends on the creator’s awareness, his knowledge of normative poetics, and finally the writer’s aesthetic and moral attitude. Examples are works implementing role poetics, masks, Aesop speech, etc. The author is convinced that the writer’s lack of compulsion occurs when the creator strives for the truth and treats the word as a Word, a gift from God that has the dignity of a creature. An example of such a Christian conception of freedom of speech is the work by Cyprian Norwid Rzecz o wolności słowa.