The University of Wrocław, the imperial castle, architecture, the Baroque period

Trzy wieże Leopoldiny. Gmach Uniwersytetu Wrocławskiego jako symbol władzy cesarskiej we WrocławiuMonumentalny gmach Uniwersytetu Wrocławskiego to bez wątpienia największa budowla doby baroku we Wrocławiu i jedna z największych, jakie powstały w tym czasie na całym Śląsku. To wyjątkowe dzieło wzbudzało powszechny podziw już w pierwszych latach po swoim powstaniu, mimo że zrealizowana została tylko część pierwotnego projektu jezuickiej Akademii we Wrocławiu. Jej budowę przerwało bowiem wkroczenie wojsk pruskich na Śląsk w 1740 roku. Gdyby doszło do pełnej realizacji pierwotnego projektu budynku Uniwersytetu Wrocławskiego, to uzyskałby on jeszcze bardziej monumentalną architektoniczną bryłę. Jego uderzającą cechą jest umieszczenie aż trzech wież: wysokiej i strzelistej Wieży Dzwonów wznoszącej się nad centralnie usytuowaną bramą Cesarską oraz symetrycznie wobec niej usytuowanych niższych wież wieńczących dwa główne skrzydła budynku – zrealizowanej Wieży Matematycznej nad skrzydłem zachodnim i bliźniaczej niezrealizowanej Wieży Astronomicznej nad nieukończonym skrzydłem wschodnim. Nie ulega wątpliwości, że zastosowane w niezrealizowanym projekcie gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego rozwiązanie z trzema potężnymi wieżami górującymi nad bryłą samego budynku jest unikatowe. Nie znajduje ono żadnych analogii w architekturze jezuickich kolegiów i uniwersytetów w całej Europie. Tak zdecydowanych pionowych akcentów nie posiada także żadna barokowa budowla na Śląsku. Kluczowe dla wyjaśnienia genezy trójwieżowej architektury planowanego gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego jest uwzględnienie faktu, że ten barokowy budynek został wzniesiony częściowo na miejscu dawnego lewobrzeżnego zamku cesarskiego z wykorzystaniem jego fundamentów i murów. W dniu 26 IX 1659 roku zamek został przekazany przez cesarza Leopolda I wrocławskim jezuitom w tymczasowe użytkowanie. W zamkowych wnętrzach swoją siedzibę znalazło prowadzone przez jezuitów kolegium. Niedługo później na mocy cesarskiego dekretu z dnia 18 IV 1671 roku średniowieczna budowla została im uroczyście przekazana na własność.Najbardziej charakterystyczną cechą zamku były trzy wysokie wieże zwieńczone stożkowymi hełmami oraz krenelażem: największa usytuowana była w północno-wschodnim narożniku budowli, natomiast dwie mniejsze w północno-zachodnim narożniku oraz przy południowej bramie zamkowej. Trzywieżowa sylwetka cesarskiej rezydencji jest widoczna na większości nowożytnych planów i widoków Wrocławia. Rozpoczęcie budowy kościoła Uniwersyteckiego (1688) a później gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego (1728) spowodowało, że średniowieczny zamek cesarski był sukcesywnie rozbierany. Jednakże skrzydło północne zamku pozostawiono (zostało rozebrane dopiero w 1851 roku), fundamenty i mury pozostałych skrzydeł średniowiecznego zamku cesarskiego nie zostały w całości usunięte, lecz częściowo włączone w architektoniczną strukturę nowych barokowych budowli. To dążenie do upodobnienia wyglądu gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego do trzywieżowego cesarskiego zamku oraz celowe włączenie jego reliktów w strukturę nowego barokowego budynku staje się jak najbardziej zrozumiałe, gdy spojrzymy na gmach jezuickiej akademii jako ideową kontynuację cesarskiej rezydencji we Wrocławiu. Stanowił on swego rodzaju substytut cesarskiej rezydencji we Wrocławiu i monumentalny symbol władzy Habsburgów na Śląsku, dodatkowo podkreślony obecnością cesarskich orłów na planowanych trzech wieżach. Był to efekt świadomego działania wrocławskich jezuitów, którzy, zgodnie ze swoją zasadą respektowania lokalnej tradycji, z premedytacją wykorzystali fakt, że kompleks budynków uniwersyteckich został wzniesiony na miejscu dawnego cesarskiego zamku we Wrocławiu, który został przekazany przez cesarza jezuitom. Dzięki temu gmach jezuickiej akademii symbolicznie zachował status cesarskiej rezydencji, co miało ogromne ideowe znaczenie dla jezuitów w zdominowanym przez protestantów Wrocławiu.

The Three Towers of the Leopoldina. The University of Wrocław building as a symbol of imperial power in Wrocław.The monumental edifice of the University of Wrocław is undoubtedly the largest building of the Baroque era in Wrocław and one of the largest to have been constructed in the whole of Silesia at that time. This unique work of art aroused widespread admiration already in the first years after its construction, even though only part of the original design of the Jesuit Academy in Wrocław was realised. Its construction was interrupted by the invasion of Silesia by Prussian troops in 1740. Had the original design of the University of Wrocław building been fully realised, it would have acquired an even more monumental architectural form. Its striking feature is the placement of as many as three towers: the tall and soaring Bell Tower rising above the centrally located Imperial Gate, and symmetrically located lower towers crowning the two main wings of the building - the completed Mathematical Tower above the west wing and the twin uncompleted Astronomical Tower above the unfinished east wing. There is no doubt that the solution used in the unrealised design of the University of Wrocław building, with three massive towers towering over the body of the building itself, is unique. It has no analogues in the architecture of Jesuit colleges and universities throughout Europe. Nor is there any Baroque building in Silesia with such strong vertical accents. Crucial for explaining the genesis of the three-towered architecture of the planned University of Wrocław building is to take into account the fact that this Baroque building was erected partly on the site of the former left bank imperial castle using its foundations and walls. On 26 September 1659, the castle was handed over by Emperor Leopold I to the Wroclaw Jesuits for temporary use. The Jesuit college found its seat in the castle interiors. Soon afterwards, the medieval building was solemnly handed over to the Jesuits by imperial decree of 18 April 1671.The most characteristic feature of the castle were three tall towers topped with conical helmets and a crenellation: the largest one was situated in the north-east corner of the building, while the two smaller ones were located in the north-west corner and at the southern castle gate. The three-tiered silhouette of the imperial residence can be seen on most early modern plans and views of Wrocław. The start of the construction of the University Church (1688) and later the University of Wrocław building (1728) meant that the medieval imperial castle was gradually dismantled. However, the north wing of the castle was left standing (it was not demolished until 1851), the foundations and walls of the other wings of the medieval imperial castle were not removed in their entirety, but partially incorporated into the architectural structure of the new baroque buildings. This effort to make the appearance of the Wrocław University building similar to that of the three-towered imperial castle, and the deliberate incorporation of its relics into the structure of the new baroque building, becomes most understandable when looking at the Jesuit academy building as an ideological continuation of the imperial residence in Wrocław. It was a kind of substitute for the imperial residence in Wrocław and a monumental symbol of Habsburg power in Silesia, further emphasised by the presence of the imperial eagles on the planned three towers. This was the result of a deliberate action by the Wroclaw Jesuits, who, in accordance with their principle of respect for local tradition, took deliberate advantage of the fact that the university building complex was erected on the site of the former imperial castle in Wroclaw, which had been given to the Jesuits by the emperor. As a result, the Jesuit academy building symbolically retained its status as an imperial residence, which was of great ideological significance to the Jesuits in Protestant-dominated Wrocław.