Painting decorations, palaces, the Duchy of Świdnica and Jawor, the Baroque period

Nie tylko lojalizm i apoteoza rodu. Malarskie dekoracje pałaców na terenie księstwa świdnicko-jaworskiego w dobie baroku i ich programy ideowe. W 1973 roku Konstanty Kalinowski postawił tezę, że dominującym wątkiem w programach ideowych dekoracji niekościelnych wnętrz architektonicznych na Śląsku doby baroku była gloryfikacja panującej dynastii habsburskiej, a realizacje te miały przede wszystkim lojalistyczny charakter. Rezultaty zrealizowanego w latach 2012–2016 pojektu badawczego Malarstwo barokowe na Śląsku jednoznacznie pokazują, iż obecność programów o lojalistycznym charakterze we wnętrzach pałaców była niewielka. Potwierdza to analiza programów ideowych dekoracji tych pałaców, które znajdują się na terenie dawnego księstwa świdnicko-jaworskiego. Jedyną realizacją malarską o ewidentnie lojalistycznym charakterze była dekoracja sklepienia Sali Balowej w pałacu w Luboradzu, która powstała w latach 1690–1691 z fundacji hrabiego Christopha Wenzla von Nostitza. Gloryfikacja habsburskich władców w dekoracji luboradzkiego pałacu była ściśle połączona z wielką apoteozą rodu von Nostitzów. W pozostałych pałacach dominowała tematyka o ponadczasowym charakterze, odwołująca się do sfery uniwersalnych wartości. Najlepszymi przykładami są: dekoracja w Sali Balowej w zamku Książ, wykonana w 1732 roku przez Felixa Antona Schefflera z fundacji hrabiego Conrada Ernsta Maximiliana von Hochberga o tematyce zaczerpniętej z Metamorfoz Owidiusza, malarskie dekoracje drewnianych stropów w pałacu w Domanicach, powstałe w końcu XVII wieku na zlecenie barona Carla Josepha von Oppersdorffa z zachowanym przedstawieniem sceny Wenus i Amor czy malowidło w Sali Balowej w pałacu w Pakoszowie, wykonane przez Johanna Franza Hoffmanna (w 2012 roku zrekonstruowane przez Christopha Weltzela) z fundacji Johanna Martina Gottfrieda i ukazujące apoteozę produkcji i handlu płótnem. Jak się okazuje, programy ideowe malarskich dekoracji w śląskich pałacach były w o wiele większym stopniu wypadkową kulturowego światopoglądu ich fundatorów, niż ich politycznych poglądów i społecznych aspiracji i miały przede wszystkim gloryfikować ich rodowe pochodzenie, cechy charakteru i przymioty intelektu oraz źródła bogactwa i pozycji społecznej.

Not only loyalism and an apotheosis of the family. Painting decorations of palaces in the Duchy of Świdnica and Jawor in the Baroque era and their ideological programmes In 1973 Konstanty Kalinowski formulated the thesis that the dominant theme in the ideological programmes of the decoration of non-church interiors in Silesia of the Baroque era was the glorification of the ruling Habsburg dynasty, and that these works were primarily loyalist in na¬ture. The results of the 2012–2016 research project ‘Baroque painting in Silesia’ clearly show that the presence of loyalist programmes in the interiors of palaces was limited. This is confirmed by an analysis of the ideological programmes of the decorations of the palaces that are located within the territory of the former Duchy of Świdnica and Jawor. The only painting of an evidently loyalist character was the vault decoration, funded by Count Christoph Wenzel von Nostitz, of the ballroom of the Luboradz palace, which originated in 1690–1691. The glorification of the Habsburg rulers in the decoration of the Luboradz palace was closely linked to a great apotheosis of the von Nostitz family. The dominant themes in other palaces were of timeless nature, refer¬ring to the sphere of universal values. The best examples include the decoration in the ballroom in the Książ Castle, made in 1732 by Felix Anton Scheffler (and funded by Count Conrad Ernst Maximilian von Hochberg) with themes taken from Ovid’s Metamorphoses; the painted decorations of the wooden ceilings in the Domanice palace, which origi¬nated in the late seventeenth century and were commissioned by Baron Carl Joseph von Oppersdorff, with a depiction of the Venus and Amor scene; or the painting in the ballroom in the Pakoszow palace, made by Johann Franz Hoffmann (reconstructed by Christoph Weltzel in 2012), funded by Johann Martin Gottfried and depicting an apotheosis of cloth manufacturing and trade. As it turns out, the ideological pro¬grammes of the painted decorations in Silesian palaces were much more a product of the cultural worldview of those funding them than of their political views and social aspirations, and were intended primarily to glorify their ancestral origins, character traits, and qualities of intellect, as well as sources of wealth and social position.